Ο Κύκλος Ζωής των Στρατιωτικών Αεροσκαφών: Μία Σύντομη Επισκόπηση

Το Στρατιωτικό Αεροσκάφος ως Τεχνικό Σύστημα

Όπως συμβαίνει με κάθε τεχνικό σύστημα, ένα στρατιωτικό αεροσκάφος σχεδιάζεται και αναμένεται να λειτουργήσει για έναν καθορισμένο κύκλο ζωής. Ένας χρήστης (operator) πρέπει να διασφαλίσει ότι ο στόλος αεροσκαφών παραμένει ‘υγιής’ (αξιόπλοος) και επιχειρησιακά ικανός καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του. Για τον λόγο αυτό απαιτείται η εκτέλεση σύνθετων εργασιών συντήρησης , ώστε να διασφαλίζεται ότι τα συστήματα του αεροσκάφους λειτουργούν με αξιοπιστία, ότι η δομική ακεραιότητα παραμένει εντός των ασφαλών επιπέδων και ότι η διαρκής/περιοδική αναβάθμιση των συστημάτων επιτρέπει στο αεροσκάφος να εκπληρώνει επιτυχώς τις επιχειρησιακές απαιτήσεις. Το κόστος που σχετίζεται με τη συντήρηση μεταβάλλεται συνεχώς, με ανοδική τάση με την πάροδο του χρόνου. Έμφαση, ωστόσο, δεν θα πρέπει να δοθεί μόνο στο στο πώς εξελίσσεται αυτό το κόστος, αλλά και ποιό είναι το έμμεσο κόστος που προκύπτει από την χρήση στρατιωτικών αεροσκαφών.

Οι Φάσεις του Κύκλου Ζωής

Ο χρήστης του αεροσκάφους συνήθως ορίζει ένα κατώτερο σημείο (start point) και ένα ανώτερο σημείο (cut-off) αναφοράς για το λειτουργικό κόστος, τόσο για σκοπούς παρακολούθησης/διαχείρισης όσο και για σκοπούς λήψης αποφάσεων. Αυτά τα δύο σημεία ορίζουν τα αποδεκτά λειτουργικά περιθώρια (acceptable operating margins) για έναν στόλο αεροσκαφών. Ο κύκλος ζωής μπορεί να κατατμηθεί, σε γενικές γραμμές, σε τέσσερις φάσεις, αυτή της αρχικής επένδυσης (initial investment), της φάσης εκμάθησης και ωρίμανσης (learning & maturing), της φάσης ωριμότητας (maturity) και του τέλους ζωής (end-of-life) του αεροσκάφους (όπως εμφανίζεται στο πιο κάτω σχήμα).

Start Point

Η είσοδος στην υπηρεσία απαιτεί μια αρχική επένδυση, η οποία συνοδεύεται/προέρχεται από τη σύμβαση προμήθειας νέων συστημάτων. Το επίπεδο της αρχικής επένδυσης ορίζει το σημείο εκκίνησης στην καμπύλη κόστους, με το κόστος σε αυτή τη φάση να σχετίζεται με την:

• Τεχνική εκπαίδευση του τεχνικού προσωπικού (engineers and technicians).
• Ανάπτυξη ικανότητας συντήρησης, σε διαφορετικά επίπεδα και ανάλογα με το τι ή πώς ο χρήστης επιθυμεί να χρησιμοποιήσει το αεροσκάφος (π.χ. διαμόρφωση, προφίλ αποστολής, κ.λπ.).
• Απόκτηση ή προετοιμασία της απαραίτητης υποδομής για τη συντήρηση, την υλικοτεχνική υποστήριξη και τη λειτουργία του στόλου αεροσκαφών.

Learning & Maturing

Η επόμενη φάση στη ζωή των αεροσκαφών, η οποία μπορεί να είναι η πιο απαιτητική όσον αφορά τη διαχείριση κάποιας αβεβαιότητας σχετικά με την απόδοση ενός νέου συστήματος, είναι αυτή της εκμάθησης και της ωρίμανσης. Οι άπειροι/μικρότεροι χρήστες (αεροπορίες) με λιγότερους πόρους σε σχέση με μεγαλύτερες αμυντικές δυνάμεις (πχ ΗΠΑ, Βρετανία, κλπ) ενδέχεται να αντιμετωπίσουν πρόσθετες προκλήσεις. Για παράδειγμα, οι μικροί χρήστες συνήθως δεν διαθέτουν επαρκές επίπεδο τεχνογνωσίας ή εσωτερικών τεχνικών πόρων που θα τους βοηθούσαν στην επίλυση προκλήσεων πρώιμης ζωής.

Σε αυτή τη φάση ο χρήστης χρειάζεται:

• Να αναπτύξει τις τεχνικές δυνατότηες και την τεχνογνωσία της σε διάφορα επίπεδα. Αυτό συνεπάγεται άμεση ή έμμεση επένδυση σε τεχνικές γνώσεις, που αποκτώνται μέσω εκπαίδευσης/επανακατάρτισης ή απόκτησης εμπειρίας από τον κατασκευαστή μέσω υπηρεσιών τεχνικής υποστήριξης. Οι στρατηγικές για τη διατήρηση αυτής της τεχνογνωσίας μακροπρόθεσμα είναι σημαντικές, καθώς το τεχνικό προσωπικό που συμμετέχεί σε αυτή τη φάση αποκτά πολύτιμη εμπειρία από πρώτο χέρι από την αλληλεπίδρασή του με τον κατασκευαστή.
• Να αναπτύξει ή προσαρμόσει την υλικοτεχνική υποστήριξη (logistics) για τον στόλο αεροσκαφών. Πιο συγκεκριμένα, πρέπει να εφαρμοσθεί ένα σύστημα τεχνικής προμήθειας για το νέο αεροσκάφος που θα λειτουργεί εναρμονισμένα με τις συμβάσεις υποστήριξης και τις υπάρχουσα υλικοτεχνική υποδομή για τους άλλους τύπους αεροσκαφών του χρήστη.
• Να δημιουργήσει δομές διαχείρισης συμβάσεων και εκπαίδευσης του προσωπικού ώστε να εκτελούνται συνδυασμένα και αποδοτικά οι τεχνικές και εφοδιαστικές εργασίες. Το πλαίσιο αυτό περιγράφεται ως ολοκληρωμένη υλικοτεχνική υποστήριξη (intergrated logistics support, ILS) και λειτουργεί σε επίπεδο γραφείου ή προγράμματος για ένα στόλο αεροσκαφών. Αυτές οι υλικοτεχνικές δραστηριοτήτες αποτελούν πηγή προστιθέμενης αξίας, αλλά και σπατάλης, για ένα καλά οργανωμένο ή όχι σύστημα, κατ’ αντιστοιχία.

Maturity

Η φάση της ωριμότητας μπορεί να χρειάζεται περισσότερη προσοχή από τη φάση μάθησης και ωρίμανσης. Με την αύξηση της ηλικίας του, το τεχνικό σύστημα (αεροσκάφος) μπορεί να καθίσταται πιο προβλέψιμο, ωστόσο οι επιπτώσεις της γήρανσης αναμένεται να αρχίσουν να έχουν αντίκτυπο στην ακεραιότητα της δομής και την αξιοπιστία των συστημάτων του. Αυτή μπορεί να είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα περίοδος για τους μηχανικούς (engineers), καθώς τα παλαιότερα αεροσκάφη προσφέρουν νέες προκλήσεις. Συνήθως, αυτή η φάση περιλαμβάνει:

• Εκτεταμένες εργασίες συντήρησης, που προκύπτουν από τα εξελισσόμενα προγράμματα συντήρησης (συχνά υπαγορεύονται από τους κατασκευαστές ή/και τους χρήστες).
• Μείζονες δομικές επισκευές, με εντολή να διορθωθούν τα ευρήματα από επιθεωρήσεις που πραγματοποιήθηκαν για την παρακολούθηση των επιπτώσεων της κόπωσης και της διάβρωσης.
• Εστιασμένη διαχείριση επιχειρησιακού και τεχνικού ρίσκου, ώστε να καλύπτεται διαρκώς η ανάγκη για απρόσκοπτη επιχειρησιακή εκμετάλλευση. Ο στόλος των αεροσκαφών απαιτείται να λειτουργεί σύμφωνα με τα αρχικά προφίλ αποστολών, αντί να επιβάλλει περιορισμούς λειτουργίας ή να περιορίζει τις προδιαγραφές του ώστε να ανταποκρίνεται σε μηχανολογικά/τεχνικά ζητήματα.
• Διαχείριση απαξίωσης (obsolescence), η οποία παρουσιάζει πρόσθετες προκλήσεις στην προμήθεια ανταλλακτικών, αλλά και στις επιχειρησιακές δυνατότητες ορισμένων από τα συστήματα του αεροσκάφους.
• Αναβαθμίσεις (upgrades), οι οποίες εκ των πραγμάτων είναι μεγάλης κλίμακας τεχνικές εργασίες, που περιλαμβάνουν συνήθως εκτεταμένες εργασίες συντήρησης. Οι αναβαθμίσεις εισάγουν νέα χαρακτηριστικά στο αεροσκάφος ή βελτιώνουν τη λειτουργικότητα, την ακεραιότητα και την αξιοπιστία των υφιστάμενων συστημάτων – δηλαδή αντιμετώπιση της δομικής κόπωσης, αντικατάσταση ηλεκτρικών καλωδιώσεων και άλλων υποβαθμισμένων συστημάτων και παρελκομένων κ.λ.π.

End-of-Life

Όταν το αεροσκάφος φθάσει ή ξεπεράσει (σε ορισμένες περιπτώσεις) το ανώτερο σημείο (cut-off), οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων μπορούν να θέσουν τον στόλο αεροσκαφών στη φάση του τέλους της ζωής του. Αυτό θα οδηγήσει στην απόσυρση ή μακρά αποθήκευσή του. Συχνά αυτές οι αποφάσεις λαμβάνονται με βάση επιχειρησιακούς ή/και πολιτικούς λόγους.

Πηγή: Kourousis Κ. I. 2020. “Airlift Maintenance and Sustainment: The Indirect Costs” Aerospace 7, no. 9: 130. https://doi.org/10.3390/aerospace7090130