Σύστημα Αεροπορικού Ελέγχου (ΣΑΕ): Ιστορία, Σύγχρονες Προκλήσεις και Προβληματισμοί για το Μέλλον

Σύστημα Αεροπορικού Ελέγχου (ΣΑΕ) είναι το στρατιωτικό δίκτυο Radar και Κέντρων Ελέγχου με το οποίο η Πολεμική Αεροπορία (ΠΑ) εξασφαλίζει τον έλεγχο του Εθνικού Εναερίου Χώρου (ΕΕΧ) αλλά και την επιτήρηση της Περιοχής Ελέγχου Πτήσεων-FIR (Flight Information Region) της χώρας. Το ΣΑΕ είναι το «στρατιωτικό» αντίστοιχο του «πολιτικού»  Συστήματος Ελέγχου Εναερίου  Κυκλοφορίας (Air Traffic Control – ATC)  με το οποίο η Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας (ΥΠΑ) ρυθμίζει τις πτήσεις των πολιτικών αεροσκαφών και εξασφαλίζει την ασφάλεια των πτήσεων.

Είναι φανερό ότι το «στρατιωτικό»  ΣΑΕ και το «πολιτικό» ATC έχουν αλληλοσυμπληρωμένους ρόλους  και για αυτό τον  λόγο σε πολλές χώρες τα χρησιμοποιούμενα τεχνικά μέσα (Radar) συνεκμεταλεύονται και από τους δύο φορείς. Στην περίπτωση όμως της Ελλάδας, η ΠΑ και η ΥΠΑ έχουν ανεξάρτητα δίκτυα radar και Κέντρα Ελέγχου, ενώ η συνεργασία τους διαχρονικά περιοριζόταν πρωτίστως στην παροχή πληροφοριών αναγνώρισης (σχέδια πτήσεων) και δευτερευόντως στην ανταλλαγή της εικόνας Radar.

Λόγω της αποστολής τους, τα Radar του ΣΑΕ βρίσκονται σε διαρκή-24ωρη λειτουργία, όμως σε περιόδους κρίσεων, πολέμου ή ασκήσεων διασυνδέονται κατά περίπτωση στο ΣΑΕ μέσω ζεύξεων (Tactical Datalinks) και τακτικά συστήματα Radar οπλικών συστημάτων (π.χ. αντιαεροπορικών πυραύλων), πλοίων του ΠΝ, αεροσκαφών επιτήρησης (AWACS) κλπ., τα οποία ενεργοποιούνται για τις ανάγκες των επιχειρήσεων.

Ιστορική αναδρομή

Το ΝΑΤΟικό ξεκίνημα

Αν και συστήματα Radar άρχισαν να εγκαθίστανται στον Ελλαδικό χώρο ήδη από τις αρχές δεκαετίας του ’50, το ΣΑΕ ως ολοκληρωμένο σύστημα  άρχισε ουσιαστικά να υφίσταται από τις αρχές της δεκαετίας του ’60 στο πλαίσιο της ολοκλήρωσης του δικτύου Έγκαιρης Προειδοποίησης  (Early Warning-EW) του ΝΑΤΟ,  το οποίο περιλάμβανε περί τους 70 σταθμούς Radar EW με επικαλυπτόμενες εμβέλειες: από την Βορ. Νορβηγία μέχρι την Ανατ. Τουρκία. Τότε, εγκαταστάθηκαν από το ΝΑΤΟ, στην Ηπειρωτική Ελλάδα και Κρήτη, εννέα σταθμοί Radar EW: 1^η – 4^η ΜΚΣΕ και 1^η – 5^η ΜΣΕΠ, οι οποίοι είχαν επικαλυπτόμενη εμβέλεια με αντίστοιχα EW Radar του ΝΑΤΟ στην Ιταλία και την Τουρκία.

Οι κυριότεροι τύποι Radar που εγκαταστάθηκαν ήταν RV-377 και FPS-8/88 (Εικόνα 1), τα οποία ήταν 2D-Two Dimension (δηλ. δεν έδιναν το ύψος του στόχου, αλλά μόνο διόπτευση και απόσταση) και για αυτό συμπληρώνονταν από ένα ή δύο συνεγκατεστημένα Radar Ύψους τύπου FPS-6 ή S-244 ή S-269, τα οποία μπορούσαν να παρέχουν το ύψος για έναν μόνο επιλεγμένο στόχο κάθε φορά. Λόγω της τεχνικής αδυναμίας μετάδοσης της αεροπορικής εικόνας,  οι Σταθμοί EW διέθεταν τοπική αίθουσα ελέγχου με Ελεγκτές Αεράμυνας (ΕΑ). Αργότερα, την δεκαετία του ’70,  η εξέλιξη της τεχνολογίας επέτρεψε την ψηφιοποίηση και μετάδοση της αεροπορικής εικόνας σε Κέντρα Επιχειρήσεων (ΚΕ) οδηγώντας στην δημιουργία του NADGE (NATO Air-Defense Ground Environment).

Είναι προφανές ότι όσον αφορά την κάλυψη του εναερίου χώρου του Ανατολικού Αιγαίου, τα Radar του ΣΑΕ που ήταν εγκατεστημένα σε κορυφές της Ηπειρωτικής Ελλάδας και της Κρήτης είχαν δυνατότητα αποκάλυψης στόχων μόνο σε μεγάλα ύψη (>10 Kf) λόγω της καμπυλότητας της γης. Αυτό φυσικά δεν απασχολούσε επιχειρησιακά το ΝΑΤΟ καθώς η κάλυψη των χαμηλών υψών συμπληρωνόταν από τα αντίστοιχα Νατοϊκά Radar στα τουρκικά παράλια.

Η εθνική επέκταση

Ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του ’60 είχε αρχίσει η ψύχρανση των ελληνοτουρκικών σχέσεων εντός του ΝΑΤΟ, με κύρια αιτία το Κυπριακό, η οποία άρχισε να εκδηλώνεται ως αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας στο Ανατολικό Αιγαίο με παραβιάσεις του ΕΕΧ και των κανόνων του FIR Αθηνών από τουρκικά αεροσκάφη. Το πρόβλημα της αδυναμίας κάλυψης των χαμηλών υψών στο ανατολικό Αιγαίο άρχισε να προβληματίζει την ΠΑ με αποτέλεσμα να αποφασίσει την συμπλήρωση του Νατοϊκού ΣΑΕ με έναν «εθνικό» βραχίονα αποτελούμενο από κατάλληλα τοποθετημένα εθνικά Radar.

Έτσι, στις αρχές της δεκαετίας του ’70  η ΠΑ προχώρησε με εθνικούς πόρους στην προμήθεια δύο (2) υπερσύγχρονων για την εποχή Radar τύπου TPS-43 της Westinghouse (Εικόνα 2), τα οποία είχαν δυνατότητα 3D (3-Dimension), δηλαδή παρείχαν ταυτόχρονα το ύψος όλων των στόχων της αεροπορικής εικόνας. Τα συστήματα αυτά εγκαταστάθηκαν στο μέσον του Αιγαίου στις νέο-ιδρυθείσες 6^η και 7^η ΜΣΕΠ σε Μύκονο και Σκύρο αντίστοιχα. Παράλληλα, διασυνδέθηκαν ψηφιακά στα εθνικά Κέντρα Επιχειρήσεων της Λάρισας (1^ο ΑΚΕΠ) και Ριτσώνας  Βοιωτίας (2^ο ΑΚΕΠ)  μέσω του εθνικού δικτύου HADGE (Hellenic Air-Defense Ground Environment) , το οποίο προηγήθηκε του ΝΑΤΟικού NADGE, πραγματοποιώντας ένα τεχνολογικό άλμα στις ικανότητες του ΣΑΕ, ιδιαίτερα στον χώρο του Αιγαίου.

Στην συνέχεια, στα τέλη της δεκαετίας του ’70 , η ΠΑ προχώρησε επιπλέον στην προμήθεια από την Γερμανική Siemens έξι  κινητών Radar 2D μέσης εμβέλειας τύπου MPDR-90Ε τα οποία τοποθετήθηκαν στους νέο-ϊδρυθέντες Σταθμούς Αναφοράς (ΣΑ) 1^ο – 6^ο ΣΑ στο Ανατολικό Αιγαίο, από την Αλεξ/πολη ως την Ρόδο. Παρόλο που  τα radar των ΣΑ δεν είχαν την μεγάλη εμβέλεια και τις 3D δυνατότητες των TPS-43, εντούτοις είχαν την δυνατότητα να επιτηρούν τον εναέριο χώρο χαμηλά πάνω από τα προκεχωρημένα τουρκικά αεροδρόμια της Μ.Ασίας και να παρέχουν έγκαιρη προειδοποίηση καθώς και αποκάλυψη στόχων στο Ανατ. Αιγαίο ήδη από το επίπεδο της θάλασσας.

Τέλος, στις αρχές της δεκαετίας του ’90, μετά την ενοποίηση της Γερμανίας, η ΠΑ έλαβε ως πλεονάζον υλικό από τη Γερμανία πέντε επιπλέον radar MPDR-90Ε και ένα TPS-43, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν σε δευτερεύοντες ρόλους ως συμπληρωματικά-Gapfiller (π.χ. στην Κάρπαθο) , ως εφεδρικά, καθώς και για την εκπαίδευση τεχνικών και Ελεγκτών Αεράμυνας.

Η Αναβάθμιση και τεχνολογική υπεροχή

Ήδη από την δεκαετία του ’80, οι επιτελείς του ΝΑΤΟ μελετούσαν την ανάγκη αντικατάστασης των ΝΑΤΟικων   ΕW 2D-Radars  της δεκαετίας του ’60 με Σύγχρονα 3D-Radar νέας τεχνολογίας καθώς και την αναβάθμιση του ψηφιακού δικτύου ανταλλαγής αεροπορικής εικόνας (NADGE). Έτσι, τη δεκαετία του ’90 το ΝΑΤΟ αντικατέστησε το σύνολο των αρχικών EW Radars με νέα σύγχρονα 3D Radar τεχνολογίας Phased Array. Οι βασικοί τύποι Radar που εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα στις ΝΑΤΟικές ΜΚΣΕ και ΜΣΕΠ ήταν τα RSRP της Hughes  και S-743D της Marconi (Εικόνα 3). Αντίστοιχα, το δίκτυο ανταλλαγής αεροπορικής εικόνας του NADGE εκσυγχρονίστηκε με νέους υπολογιστές και νέες ψηφιακές κονσόλες αεράμυνας αρχικά σε NAEGIS (τέλη δεκαετίας  ’80)και αργότερα σε MASE (αρχές δεκαετίας ’00).

Παράλληλα, η ΠΑ δεν έμεινε αδρανής και προχώρησε σε πλήρη εκσυγχρονισμό και επέκταση του εθνικού βραχίονα του ΣΑE με την σταδιακή προμήθεια  (από τα τέλη του ’90 μέχρι τα μέσα του ’00) πέντε σύγχρονων τακτικών 3D-Radar τύπου AR-327 της BAe Systems, τα οποία αντικατέστησαν τα τρία (2+1) TPS-43, ενώ τα υπόλοιπα δύο εγκαταστάθηκαν σε Λήμνο και Ρόδο. Παράλληλα, στα τέλη της δεκαετίας του ’90 η ΠΑ προμηθεύτηκε την τελευταία έκδοση του  3D-Radar τύπου S-743D της Marconi (παρόμοιο με τα αντίστοιχα ΝΑΤΟικά S-743D), το οποίο εγκαταστάθηκε στο Πήλιο (9^η ΜΣΕΠ, πρώην 2^η ΜΚΣΕ), η οποία στη νέα δομή του ΝΑΤΟ μετέπεσε από τον NATOικό βραχίονα του ΣΑΕ στον εθνικό. Την ίδια περίοδο, η ΠΑ προμηθεύτηκε επίσης ένα ακόμη υπερσύγχρονο τακτικό/κινητό 3D-Radar τύπου TPS-70 της Westinghouse.  Τέλος,  μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’00 , η ΠΑ προχώρησε σε εκτεταμένη αναβάθμιση/εκσυγχρονισμό του συνόλου των Radar  MPDR-90 των ΣΑ από την Γερμανική EADS. Με τις παραπάνω προσθήκες και εκσυγχρονισμούς στον εθνικό βραχίονα του ΣΑΕ η ΠΑ κατάφερε ουσιαστικά να  «κλειδώσει» όλο το Αιγαίο αποκτώντας λεπτομερή και αξιόπιστη αεροπορική εικόνα ακόμα και σε χαμηλά ύψη σχεδόν μέχρι τα όρια του κυπριακού FIR.   

Είναι γεγονός, ότι στα μέσα της δεκαετίας του ’00,  η ΠΑ διέθετε πλήρως ανεπτυγμένο και λειτουργικό το πλέον τεχνολογικά εξελιγμένο και επιχειρησιακά αρτιότερο ΣΑΕ στο ΝΑΤΟ, το οποίο σε συνδυασμό με την ταυτόχρονη ανάπτυξη της επίγειας αεράμυνας με σύγχρονα πυραυλικά συστήματα τύπου Patriot ολοκλήρωνε στον χώρο του Αιγαίου ένα περιβάλλον  επιχειρησιακής αποτροπής.

Η Στασιμότητα

Όπως έχει γίνει φανερό, για περίπου 40 χρόνια από τα τέλη της δεκαετίας του ’60 μέχρι τα μέσα του ’00, η ΠΑ αναγνωρίζοντας ότι το μείζον  πρόβλημα ασφάλειας της χώρας επικεντρώνεται στην αμφισβήτηση της εθνικής κυριαρχίας στον ΕΕΧ και τον σεβασμό των κανόνων του FIR φρόντισε με συνέπεια την ανάπτυξη και διαρκή βελτίωση του εθνικού βραχίονα του ΣΑΕ με προσανατολισμό το Αν. Αιγαίο και την Κύπρο.

Τα τελευταία νέα  Radar του ΣΑΕ που εγκαταστάθηκαν στον ελλαδικό χώρο ήταν το ΝΑΤΟικό RAT-31 στην 4ηΜΣΕΠ (Λευκάδα) και το 5^ο εθνικό  AR-327 στην Ρόδο, αμφότερα περί τα μέσα της δεκαετίας του ’00. Έκτοτε, το ΝΑΤΟ συνεχίζει να εφαρμόζει περιοδικές αναβαθμίσεις στα επτά Radar του Νατοϊκού βραχίονα του ΣΑΕ, με την αντικατάσταση υπο-συγκροτημάτων τους που αντιμετωπίζουν προβλήματα παλαιότητας (obsolesence), ενώ προς το παρόν τα ΝΑΤΟικά σχέδια δεν προβλέπουν  επένδυση για την αντικατάσταση των NATOικών Radar καθώς αυτή η αρμοδιότητα έχει πλέον περιέλθει στα κράτη μέλη (Host Nations).

Όσον αφορά τον εθνικό βραχίονα του ΣΑΕ, μετά την περίοδο ακμής στα μέσα του ’00 ακολούθησαν δύο γεγονότα τα οποία επηρέασαν πολύ αρνητικά την εξέλιξή του:

• • Η αλλαγή του νομοθετικού πλαισίου για τις Συμβάσεις Αμυντικού Υλικού, το 2006, το οποίο  κατέστησε πρακτικά αδύνατη την σύναψη ή ανανέωση των συμβάσεων υποστήριξης των αμυντικών συστημάτων από τους κατασκευαστές τους.

• • Η οικονομική κρίση του 2010, η οποία οδήγησε στην δραστική συρρίκνωση του αμυντικού προϋπολογισμού με συνέπεια την αδυναμία προμήθειας νέων συστημάτων RADAR για το ΣΑΕ ή έστω την αναβάθμιση των υπαρχόντων.

Η παρούσα κατάσταση

Σήμερα (το 2024), το ΣΑΕ συνεχίζει να απαρτίζεται από τον ΝΑΤΟικό βραχίονα με επτά Radar (2^οΑΚΕ, 2^η -3^η -4^η-5^η -10^η-11^η ΜΣΕΠ)  και τον Εθνικό βραχίονα o οποίος περιλαμβάνει δεκατέσσερα Radar στις υπόλοιπες πέντε ΜΣΕΠ (1^η-6^η-7^η-8^η -9^η), oκτώ ανεπτυγμένους Σταθμούς Αναφοράς (1^ος-8^ος ΣΑ) και το εκπαιδευτικό Radar AR-327 «Όμηρος» στην 117ΠΜ/ΚΕΑΤ.

Όλα τα συστήματα Radar (NATOικά και εθνικά) μεταδίδουν την αεροπορική εικόνα στα δύο Αεροπορικά Κέντρα Ελέγχου (ΑΚΕ): στο 1^ο ΑΚΕ στο Κουτσόχερο Λάρισας και στο 2^ο ΑΚΕ στην Πάρνηθα (όπου υπάρχει εγκατεστημένο και το ΝΑΤΟικό Radar S-743D της  πρώην 3^ης ΜΚΣΕ).  Στα δύο ΑΚΕ γίνεται σύνθεση και ανταλλαγή  της αεροπορικής εικόνας από όλα τα Radar του ΣΑΕ καθώς και από τα Radar των πυραυλικών συστημάτων, των  πλοίων του ΠΝ, των ιπτάμενων Radar (Ε-3A AWACS , ERIEYE), καθώς και των Radar Ασφαλείας Βολών του Πεδίου Βολής Κρήτης (ΠΒΚ). Στα ΑΚΕ βρίσκονται οι Ελεγκτές Αεράμυνας οι οποίοι αξιοποιώντας την συνθετική αεροπορική εικόνα κατευθύνουν τις αποστολές των μαχητικών αφών  και καθορίζουν την εμπλοκή στόχων από τα μέσα της επίγειας αεράμυνας. Τέλος, τα ΑΚΕ μεταδίδουν την εικόνα των ΝΑΤΟικων Radar στο ανώτερο ΝΑΤΟικό κλιμάκιο αεράμυνας CAOC (Combined Air-Operations Center).

Τα  ΝΑΤΟικά RADAR του ΣΑΕ έχουν σήμερα μία μέση ηλικία περίπου 30 ετών, αλλά με την αδιάληπτη και συστηματική υποστήριξη του ΝΑΤΟικού Οργανισμού NSPA (ΝΑΤΟ Support and Procurement Agency), με ΝΑΤΟική χρηματοδότηση και διαδικασίες,  διατηρούνται σε άψογη λειτουργική κατάσταση με συνεχείς περιορισμένες ή εκτεταμένες αναβαθμίσεις/εκσυγχρονισμούς. Σε αυτό το πλαίσιο και κατόπιν αιτήματος της ΠΑ, περί το 2017, η NSPA μερίμνησε για την μετεγκατάσταση του παλαιού NATOικού Radar τύπου RSRP από τον Ιταλικό σταθμό του Crotone (Κρότωνα)  στον Χορτάτη (10^η ΜΣΕΠ), καθώς αδυνατούσε πλέον να υποστηρίξει το παλαιό Radar τύπου MPR λόγω παλαιότητας (Obsolesence). Πριν την εγκατάσταση, η NSPA εκτέλεσε εκτεταμένη συντήρηση και εκσυγχρονισμό του συστήματος στις εγκαταστάσεις της στο Λουξεμβούργο ώστε να είναι σε θέση να το υποστηρίζει σε βάθος χρόνου.

Αντίθετα, στα Radar του εθνικού ΣΑΕ δεν έχει εφαρμοστεί κανένα πρόγραμμα αναβάθμισης/εκσυγχρονισμού τα τελευταία 20 χρόνια, ενώ παράλληλα αντιμετωπίζουν προβλήματα υποστήριξης λόγω παλαιότητας (obsolescence) αλλά και της έλλειψης συμβάσεων υποστήριξης (Follow on Support – FOS) με τους κατασκευαστές τους. 

Σύγχρονες Προκλήσεις

Τα Radar του ΣΑΕ, όντας ηλεκτρονικά συστήματα, φέρουν τεχνολογία που απαρτίζεται από Hardware και Software τα οποία ακολουθούν τους ιλιγγιώδεις ρυθμούς εξέλιξης του τομέα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να απαιτούν συνεχείς αναβαθμίσεις ώστε αφενός η  απόδοσή τους να βελτιώνεται με την εξέλιξη της τεχνολογίας και αφετέρου να μπορούν να υποστηρίζονται καθώς τα υλικά τους καθίστανται απαρχαιωμένα (obsolete) μετά από λίγα μόλις χρόνια.  

Πέραν από το θέμα της τεχνικής τους υποστήριξης σε βάθος χρόνου,  τα Radar του ΣΑΕ έχουν πλέον να αντιμετωπίσουν δύο κατηγορίες επιχειρησιακών απειλών οι οποίες δεν υπήρχαν πριν 20 χρόνια:

• • Το νέο επιχειρησιακό περιβάλλον

• • Τις νέες κατηγορίες εναέριων στόχων

Το νέο επιχειρησιακό περιβάλλον περιλαμβάνει:

• • Μεγαλύτερη πυκνότητα εναέριων στόχων λόγω της συνεχούς αύξησης της εναερίου κυκλοφορίας, ειδικότερα σε συγκεκριμένες περιοχές και ώρες της ημέρας με αποτέλεσμα μεγαλύτερες απαιτήσεις από τα Radar στον τομέα της ακρίβειας και της διακριτικής ικανότητας ( Accuracy and Resolution).

• • Ακούσια παρεμβολή (Interference) από τα δίκτυα κινητών επικοινωνιών (4G,5G) τα οποία πλέον λειτουργούν σε συχνότητες παραπλήσιες με αυτές των Radar.

• • Αυξημένες δυνατότητες εκούσιας παρεμβολής (Jamming) από εχθρικές δυνάμεις ή κακόβουλα άτομα μέσω νέων τεχνικών μέσων χαμηλού πλέον κόστους αλλά υψηλής απόδοσης βασισμένα στη σύγχρονη τεχνολογία SDR (Software Defined Radio).

• • Εγκατάσταση Επίγειων και Υπεράκτιων Αιολικών Πάρκων μεγάλης έκτασης εντός της περιοχής κάλυψης των Radar, τα οποία δύνανται να προκαλέσουν μείωση της δυνατότητας αποκάλυψης στόχων ή/και την δημιουργία ψευδών στόχων.

Οι νέες κατηγορίες εναερίων στόχων περιλαμβάνουν:

• • Αεροσκάφη Χαμηλής Παρατηρησιμότητας (Stealth), τα οποία εισέρχονται σταδιακά σε υπηρεσία σε όλες τις αεροπορίες.

• • Μη-επανδρωμένα αεροχήματα (UAV) όλων των τύπων και μεγεθών, τα οποία έχουν διαφορετικά Η/Μ χαρακτηριστικά και κινηματικές δυνατότητες από τα κλασικά αεροσκάφη.

• • Βαλλιστικά βλήματα μεγάλης ακρίβειας και ταχύτητας είτε  κλασικού είτε  νέου τύπου (Hypersonic Glide Vehicles)

• • Πύραυλοι πλεύσης (τύπου Cruise), αλλά και χαμηλού κόστους Περιφερόμενα Πυρομαχικά (Loitering Munitions)

• • Σμήνη (Swarms) οπλισμένων μικρού-μεγέθους και χαμηλού-κόστους  drones.

Οι κατασκευαστές Radar, αξιοποιώντας την σύγχρονη τεχνολογία,  έχουν επιδοθεί σε έναν αγώνα δρόμου  ώστε να προσφέρουν τεχνικές λύσεις σε όλες τις παραπάνω νέες προκλήσεις είτε ως αναβαθμίσεις στα υφιστάμενα Radar είτε εισάγοντας νέες κατηγορίες Radar.

Είναι λοιπόν προφανές, ότι συστήματα Radar που βρίσκονταν στην αιχμή της τεχνολογίας 20 χρόνια πριν,  σήμερα αδυνατούν να λειτουργήσουν αποδοτικά  μέσα στο νέο επιχειρησιακό περιβάλλον και να αντιμετωπίσουν τις σύγχρονες προκλήσεις  εάν δεν έχουν εκσυγχρονιστεί.

Προβληματισμοί για το μέλλον

Η αναγκαιότητα ενός πλήρως λειτουργικού και σύγχρονου ΣΑΕ παραμένει και σήμερα επίκαιρη όπως ήταν και στο παρελθόν, καθώς το θέμα αμφισβήτησης του ΕΕΧ συνεχίζει να παραμένει ανοιχτό, ενώ έχουν πλέον προστεθεί και τα θέματα οριοθέτησης των Οικονομικών Ζωνών (ΑΟΖ). Είναι λοιπόν αυτονόητο ότι η ΠΑ θα πρέπει να σπεύσει να   καλύψει το χαμένο έδαφος και να επαναφέρει τον εθνικό βραχίονα του ΣΑΕ στην θέση της τεχνολογικής και επιχειρησιακής υπεροχής που βρισκόταν πριν 20 χρόνια.

Η αναγέννηση του ΣΑΕ μπορεί να προέλθει με συνδυασμό αναβαθμίσεων των υπαρχόντων Radars και προμηθειών Radars νέας τεχνολογίας ώστε να καταστεί δυνατή η αντιμετώπιση των σύγχρονων αλλά και μελλοντικών προκλήσεων που αναλύθηκαν στην προηγούμενη παράγραφο.

Χωρίς να παραβλέπετε το δημοσιονομικό κόστος που συνεπάγεται ο πλήρης εκσυγχρονισμός του ΣΑΕ, αξίζει να αναφερθούν διεθνείς πρακτικές που ακολουθούνται σε αρκετές χώρες (τουλ. της Δύσης), οι οποίες δύνανται να περιορίσουν σημαντικά το κόστος:

• • Η συνεχής επιτήρηση του εναερίου χώρου από το ΣΑΕ κατά την ειρηνική περίοδο με τη χρήση συστημάτων χαμηλού κόστους /διπλής χρήσης. Πρόκειται για συστήματα Radar τα οποία είναι μεν σύγχρονης τεχνολογίας και μπορούν να αντιμετωπίσουν όλες τις σύγχρονες προκλήσεις εκτός όμως από αυτές που σχετίζονται με τις πολεμικές επιχειρήσεις.  Δηλ. ενώ διαθέτουν 3D λειτουργία, λειτουργίες Η/Π, σύγχρονη επεξεργασία σήματος κλπ., δεν διαθέτουν δυνατότητες αποκάλυψης βαλλιστικών πυραύλων , κατεύθυνσης αντιαεροπορικού πυροβολικού, κρυπτογραφημένα συστήματα αναγνώρισης IFF/Mode 5, τακτική κινητικότητα και αυτονομία, περιβαντολλογικές στρατιωτικές προδιαγραφές κλπ. Εντούτοις όμως, τα συστήματα αυτά έχουν κόστος προμήθειας  που είναι κλάσμα του κόστους των τακτικών στρατιωτικών Radar, δύνανται κατά την ειρηνική περίοδο αλλά και σε περιόδους κρίσεων  να λειτουργούν  αδιάλειπτα χωρίς επάνδρωση, έχουν ελάχιστες απαιτήσεις συντήρησης και κατά συνέπεια χαμηλό λειτουργικό κόστος. (Εικόνα 4).

• • Σε πολλές χώρες τα συστήματα Radar  του ανωτέρω τύπου συνδυάζονται με Δευτερεύοντα Radar εναερίου κυκλοφορίας (MSSR Mode-S) πολιτικού τύπου (με προδιαγραφές ICAO) με αποτέλεσμα το κόστος προμήθειας και χρήσης τους να συγχρηματοδοτείται από τον προϋπολογισμό της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας. Επίσης, λαμβάνεται πρόνοια όπως τα συστήματα αυτά να διαθέτουν ειδική επεξεργασία αντιμετώπισης Αιολικών Πάρκων (WindFarm Mitigation Mode – WFM) με αποτέλεσμα μέρος ή ακόμη και το σύνολο του κόστους προμήθειας και λειτουργίας τους να καλύπτεται από τις επενδύσεις για την Πράσινη Ανάπτυξη με αντάλλαγμα την άδεια εγκατάστασης Αιολικών Πάρκων εγγύτερα στους συγκεκριμένους σταθμούς Radar.

• • Αντίθετα, για την περίπτωση πολεμικής σύρραξης γίνεται προμήθεια μικρότερου μεν αριθμού αλλά υπερσύγχρονων Τακτικών Radar πολλαπλών ρόλων (Εικόνα 5) πολλαπλάσιου κόστους προμήθειας και λειτουργίας, τα οποία όμως ως οπλικά πλέον συστήματα βρίσκονται κανονικά σε απόθεση και ενεργοποιούνται μόνο για εκπαίδευση και ασκήσεις με τακτικά επιχειρησιακά σενάρια. Με αυτό τον τρόπο αξιοποιούνται στο έπακρο τα επιχειρησιακά τους πλεονεκτήματα ενώ περιορίζεται στο ελάχιστο η λειτουργική τους φθορά και το αντίστοιχο λειτουργικό κόστος.

• • Σε αρκετές χώρες, ερευνητικά ιδρύματα, αλλά και εταιρίες υψηλής τεχνολογίας έχουν αναπτύξει «πακέτα αναβάθμισης» για τα Radar του ΣΑΕ της χώρας τους,  με αποτέλεσμα ο εκσυγχρονισμός αλλά και η συντήρηση των μέσων του ΣΑΕ να αποκτά εθνική προστιθέμενη αξία, ενώ στην συνέχεια προχώρησαν και στην εξαγωγή της τεχνολογίας τους συνεισφέροντας έτσι στην εθνική οικονομία. Παραδείγματα τέτοιων χωρών υπάρχουν στην Αν. Ευρώπη όπως είναι η Πολωνία, η Ουγγαρία, αλλά κυρίως η Τσεχία όπου δραστηριοποιούνται  τουλάχιστον τέσσερις εταιρίες που παράγουν σύγχρονα ενεργητικά και παθητικά Radar τόσο για στρατιωτική όσο και για πολιτική ή διπλή χρήση με πολλές εξαγωγικές επιτυχίες.