Κυριάκος Η. Κουρούσης
Καθηγητής Πανεπιστημίου, Δρ ΕΜΠ, Μηχανικός ΣΜΑ
Το σύντομο αυτό άρθρο βασίζεται στο άρθρο ‘Δομική Ακεραιότητα Αεροσκαφών και Ασφάλεια Πτήσεων’ (Κ. Κουρούσης) που εκδόθηκε από την ΠΤΗΣΗ στο Τεύχος 198 Β’ 2010, το οποίο παρέχει μια πληρέστερη κάλυψη του θέματος.
Τα Ατυχήματα των C-130A της Δασικής Υπηρεσίας των ΗΠΑ
Το 1994 και το 2002 συνέβησαν δύο θανατηφόρα ατυχήματα με C-130A της Υπηρεσίας Δασών των ΗΠΑ (US Department of Agriculture – Forest Service), τα οποία οφείλονταν σε καταστροφική αστοχία (απώλεια) των πτερύγων τους. Το ατύχημα του 2002 απέκτησε ιδιαίτερη δημοσιότητα λόγω της καταγραφής του σε βίντεο. Η αστοχία των πτερύγων του αεροσκάφους είναι εμφανής στα στιγμιότυπα του βίντεο της Εικόνας 1.
Το συγκεκριμένο αεροσκάφος είχε ηλικία 45 ετών και είχε καταγράψει πλέον των 20.000 ωρών πτήσης. Η διερεύνηση των δύο ατυχημάτων αποκάλυψε μια πληθώρα ρωγμών σε διάφορα σημεία των πτερύγων. Στην Εικόνα 2 φαίνονται τα σημεία εκκίνησης των ρωγμών λόγω της κόπωσης που είχε υποστεί η δομή του αεροσκάφους του ατυχήματος του 2002.
Αποτέλεσμα των ατυχημάτων αυτών ήταν η ανάπτυξη και εφαρμογή ενός ειδικού προγράμματος για την αξιολόγηση, παρακολούθηση, επιθεώρηση και επισκευή/αντικατάσταση δομικών στοιχείων στις πτέρυγες των C-130 ανά τον κόσμο (συμπεριλαμβανομένων των στρατιωτικής χρήσης αεροσκαφών). Στην Εικόνα 3 φαίνονται τα συγκροτήματα των πτερύγων που επηρεάστηκαν από αυτό το πρόγραμμα.
Τα προγράμματα αυτά είναι κατά βάση γνωστά ως προγράμματα δομικής ακεραιότητας αεροσκαφών (Aircraft Structural Integrity Programs, ASIP) και έχει ως στόχο την πρόληψη δομικών αστοχιών, μικρής ή μεγάλης έκτασης, τόσο σε νέα αλλά και σε ‘γηρασμένα’ αεροσκάφη. Τα προγράμματα ASIP είναι επιπρόσθετα της προγραμματισμένης συντήρησης στην οποία υπόκεινται τα αεροσκάφη και έχουν ως στόχο την παρακολούθηση και διαχείριση της δομικής τους κατάστασης, με έμφαση στην ασφάλεια των πτήσεων και την διατήρηση της αξιοπλοΐας (airworthiness).
Τα προγράμματα ASIP καλύπτουν επίσης παράγοντες όπως η διαφοροποίηση των ρόλων, οι μεταβολές στις συνθήκες και την ένταση χρήσης των αεροσκαφών με την πάροδο του χρόνου, καθόσον αυτοί έχουν επιβαρυντική επίδραση στην αντοχή της δομής. Οι αστοχίες των C-130Α στις ΗΠΑ είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα αεροσκαφών που μετέβησαν από στρατιωτική σε πολιτική χρήση (πυρόσβεση) χωρίς να επανεξετασθεί και να παρακολουθηθεί επαρκώς η δομική τους κατάσταση (δηλαδή δεν εντάχθηκαν σε ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα ASIP).
Η δομική Ακεραιότητα στην Πολεμική Αεροπορία
Η εξασφάλιση της δομικής ακεραιότητας των στρατιωτικών αεροσκαφών απαιτεί μια συστηματική προσέγγιση, προσαρμοσμένη στις συνθήκες χρήσης του κάθε αεροσκάφους. Η Πολεμική Αεροπορία (ΠΑ) εφαρμόζει εδώ και δεκαετίες προγράμματα δομικής ακεραιότητας (ASIP) για την πλειοψηφία των αεροσκαφών της, όπως το F-16, Mirage 2000, Rafale, F-4 και C-27. Η διαχείριση των προγραμμάτων ASIP είναι αρμοδιότητα της Διεύθυνσης Αεροναυπηγικών Εφαρμογών του Εργοστασίου Τηλεπικοινωνιακών και Ηλεκρονικών Μέσων (ΕΤΗΜ) (πρώην Κέντρο Έρευνας & Τεχνολογίας Αεροπορίας, ΚΕΤΑ), υπό την εποπτεία της Διοίκησης Αεροπορικής Υποστήριξης (ΔΑΥ). Η συλλογή και αρχική ανάλυση των στοιχείων πτήσης γίνεται από τις Μονάδες των αεροσκαφών (στις Μοίρες και στην Πτέρυγα), τα οποία κατόπιν αναλύονται από εξειδικευμένους μηχανικούς στο ΕΤΗΜ. Τα αποτελέσματα της ανάλυσης τροφοδοτούν το πρόγραμμα παρακολούθησης των ορίων των αεροσκαφών για τις δομικές επιθεωρήσεις που απαιτούνται για να διαπιστωθεί η κατάσταση της δομής τους στα διάφορα κρίσιμα σημεία. Η επιθεωρήσεις αυτές απαιτούν ειδικό εξοπλισμό μη-καταστροφικών ελέγχων (non-destructive inspection, NDI) και εκτελούνται από τεχνικό προσωπικό της ΠΑ ή/και της Ελληνικής Αεροπορικής Βιομηχανίας (ΕΑΒ) όπου αυτό απαιτείται.
Ένα πρόγραμμα ASIP μπορεί να αποτρέψει καταστροφικές αστοχίες αλλά και να μειώσει και το κόστος συντήρησης ενός στόλου αεροσκαφών, ως προς τις δομικές επεμβάσεις (επιθεωρήσεις και επισκευές). Με βάση την πολυετή πείρα που κατέχει η ΠΑ στην εφαρμογή των προγραμμάτων ASIP, έχει αποδειχθεί ότι η αποτελεσματικότητα τους βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στον ανθρώπινο παράγοντα, δηλαδή στις γνώσεις και την εμπειρία των μηχανικών και των τεχνικών, αλλά και του ιπτάμενου προσωπικού, ως τον τελικό χρήστη του αεροσκάφους.
