Οι Βολές Ακριβείας και η Αεροπορική Ισχύς

Η εκτεταμένη δημοσιογραφική κάλυψη του πολέμου του Κόλπου το 1991 και τα πολύωρα ρεπορτάζ του CNN που πρόβαλλαν τους βομβαρδισμούς ακριβείας της αμερικανικής αεροπορίας στην Βαγδάτη, έκαναν ευρύτερα γνωστά τα έξυπνα όπλα. Πολλοί ηγέτες -ιδιαίτερα της Δύσης- επηρεασμένοι από αυτόν τον πόλεμο, διέκριναν στην χρήση των PGM [Precision Guided Munitions] έναν χειροπιαστό τρόπο για τον γρήγορο εξαναγκασμό του αντιπάλου, με λιγότερα μέσα και λιγότερες απώλειες. Αναμφισβήτητα, τα κατευθυνόμενα όπλα εξασφαλίζουν τακτικά και επιχειρησιακά πλεονεκτήματα. Χάρη στις βολές ακριβείας και την αεροπορική ισχύ, οι αμερικανικές στρατιωτικές δυνάμεις ενεπλάκησαν σε πέντε πολέμους από το 1991 μέχρι το 2003, όπου επικράτησαν με συνολικές απώλειες 400 στρατιωτών [1]. Το ερώτημα που τίθεται εύλογα σε σχέση με την αεροπορική ισχύ και τις βολές ακριβείας, είναι κατά πόσον αυτός ο συνδυασμός -πέραν από τα σαφή επιχειρησιακά και τακτικά πλεονεκτήματα που εξασφαλίζει- καταφέρνει στην πράξη να επηρεάσει στρατηγικά μια ένοπλη σύγκρουση και να κάνει τους σύγχρονους πολέμους πιο «οικονομικούς» και πιο «σύντομους». Η απάντηση θα δοθεί αφού πρώτα εξεταστεί η χρήση των PGM από σύγχρονους στρατούς αντιπροσωπευτικών κρατών και βασίζεται σε διδάγματα από πολεμικές συγκρούσεις των τελευταίων τριάντα ετών.

Τα κατευθυνόμενα όπλα ή έξυπνα όπλα ή PGM είναι όπλα τα οποία αφού βληθούν, χρησιμοποιούν καθοδήγηση laser ή από χιλιοστομετρικό ραντάρ ή δεδομένα από GPS ή από αδρανειακές μονάδες, προκειμένου να διορθώνουν την στόχευση τους και την τροχιά τους, αναλόγως των δεδομένων της θέσης του στόχου, της απόστασης, του καιρού ή άλλων παραγόντων [2]. Οι βολές ακριβείας είναι μια στρατιωτική δυνατότητα που αναπτύχθηκε κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο [3]. Οι τεχνολογικές εξελίξεις στην καθοδήγηση με laser, στην βλητική και στην πυραυλική τεχνολογία, επέτρεψαν την μαζική τους χρήση στους επόμενους πολέμους των ΗΠΑ, στην Κορέα και ιδιαίτερα στο Βιετνάμ. Έγιναν ευρέως γνωστά κατά τον πρώτο πόλεμο του Κόλπου το 1991, όπου ο συνδυασμός αεροσκαφών stealth F-117 οπλισμένων με βόμβες “laser-guided”, αποδείχτηκε ιδιαίτερα αποτελεσματικός. Τα F-117 εκτέλεσαν το 2% των strike sorties του πολέμου, ωστόσο εξουδετέρωσαν το 40% των στρατηγικών στόχων [4]. Πρόκειται για θεαματική βελτίωση, αν αναλογιστούμε ότι σχεδόν 50 χρόνια πριν κατά την διάρκεια του στρατηγικού βομβαρδισμού της Γερμανίας, η αμερικανική αεροπορία έπρεπε να στείλει 108 βομβαρδιστικά αεροσκάφη για να καταφέρει με πιθανότητα 96%, να χτυπήσει με δύο βόμβες, ένα γερμανικό εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας διαστάσεων 400Χ500 feet [5].

Τα έξυπνα όπλα αποτέλεσαν μόνο το 8% των όπλων που καταναλώθηκαν στον πρώτο πόλεμο του Κόλπου. Ωστόσο, αυτό το ποσοστό ήταν αρκετό για να τραβήξει την προσοχή των ηγετών των ΗΠΑ και της Δύσης. Τις επόμενες δεκαετίες, οι αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις επένδυσαν σημαντικά χρηματικά ποσά για την ανανέωση και την συντήρηση του αποθέματος έξυπνων όπλων τους [6]. Σε ανάλογο μήκος κύματος κινήθηκε το ΝΑΤΟ και οι σύμμαχοι των ΗΠΑ. Η χρήση έξυπνων όπλων ανέβηκε στο:

• 29% στην αεροπορική εκστρατεία του ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ στο Κόσοβο,
• 60% στην αεροπορική εκστρατεία στο Αφγανιστάν,
• 68% στο Ιράκ
• 100% στην αεροπορική εκστρατεία στην Λιβύη το 2011 [7].

Δύο χρόνια αργότερα κατά την γαλλική επιχείρηση Serval, τα μαχητικά Mirage 2000D και Rafale της “Armée de l’ air” εκτέλεσαν μέσα σε 6 μήνες 900 εξόδους και έριξαν 280 βόμβες εναντίον των τζιχαντιστών στο Μάλι, εκ των οποίων μόνο 6% ήταν μη κατευθυνόμενες [8].

Η ρωσική προσέγγιση φαίνεται να είναι αρκετά διαφορετική, αφού η ρωσική στρατηγική σκέψη παραμένει προσηλωμένη σε τιμωρητικές στρατηγικές και δίνει έμφαση στην μαζική εξολόθρευση του αντιπάλου και στις ψυχολογικές επιπτώσεις των μαζικών βομβαρδισμών. Οι αεροπορικοί βομβαρδισμοί της Ρωσίας στον πόλεμο στην Ουκρανία το 2022, επηρέασαν βασικές λειτουργίες της οικονομίας, κατέστρεψαν το 30% της ικανότητας παραγωγής ενέργειας της χώρας και δημιούργησαν σοβαρά προβλήματα στην λειτουργία κρατικών υποδομών, νοσοκομείων και νοικοκυριών. Στους βομβαρδισμούς χρησιμοποιήθηκαν αδιακρίτως κατευθυνόμενα και μη κατευθυνόμενα πυρομαχικά χωρίς να γίνεται κάποια ιδιαίτερη διαλογή βάσει του στόχου ή των ειδικών συνθηκών της εκάστοτε αποστολής. Το ζητούμενο των βομβαρδισμών δεν ήταν η ακρίβεια των βολών, αλλά η ισοπέδωση των πόλεων και η τρομοκρατία των πολιτών [9].

Το θέμα είναι ότι καμία από τις συγκρούσεις των τελευταίων τριάντα ετών δεν έληξε με ένα επιτυχημένο χτύπημα ακριβείας και αυτό γιατί κανένα μεμονωμένο χτύπημα εναντίον της εχθρικής ηγεσίας ή των εχθρικών υποδομών διοίκησης δεν αποδείχτηκε ικανό να παραλύσει τον αντίπαλο και να τον εξαναγκάσει να σταματήσει να πολεμάει. Η αεροπορική εκστρατεία των ΗΠΑ κατά τον πόλεμο του Αφγανιστάν, με εκτέλεση βολών ακριβείας από drones στην συνοριακή περιοχή με το Πακιστάν, δεν κατάφερε να τερματίσει νωρίτερα τον πόλεμο. Παρά τις 400 αποστολές που εκτέλεσαν τα drones από το  2004 έως το 2018 και τις βολές ακριβείας, οι οποίες εξουδετέρωσαν πάνω από 80 ηγέτες της al Qaeda, ο πόλεμος στο Αφγανιστάν δεν τελείωσε πριν το 2021 [10]. Ομοίως στην επιχείρηση Barkhane, oι Γάλλοι ανέπτυξαν σημαντικό αριθμό drones στο Σαχέλ από το 2019 και μετά, προκειμένου να αντισταθμίσουν την σταδιακή μείωση των στρατευμάτων τους. Για τα επόμενα τρία χρόνια, οι αυξημένες συνδυαστικές επιχειρήσεις ειδικών δυνάμεων και drones που εκτελούσαν βολές ακριβείας, εξολόθρευσαν σημαντικούς ηγέτες των τρομοκρατών, ωστόσο δεν κατάφεραν να αποκαταστήσουν την σταθερότητα στο Σαχέλ μέχρι και το 2022, οπότε και τα γαλλικά στρατεύματα αποχώρησαν εντελώς από την περιοχή [11].

Το σίγουρο είναι ότι μια σύγχρονη αεροπορική εκστρατεία απαιτεί λιγότερες ποσότητες πυρομαχικών και όπλων σε σχέση με το παρελθόν. Κατά τους Mumford και Kennedy-Pipe, στην διάρκεια της επιχείρησης καταστολής της εξέγερσης στην τότε Malaya την δεκαετία του 1950, τα αεροσκάφη της RAF [Royal Air Force] έριξαν συνολικά πάνω από 70 εκατομμύρια λίβρες βομβών για να εξουδετερώσουν περίπου 700 αντάρτες, που σημαίνει μια αναλογία “kill ratio” ενός αντάρτη για κάθε 100.000 λίβρες βομβών [12] Εξήντα χρόνια αργότερα, η IAF [Israeli Air Force] κατά την διάρκεια της επιχείρησης Cast Lead στην Γάζα (2008-2009), εξουδετέρωσε περίπου 700 μαχητές της Χαμάς, καταναλώνοντας 4.374 PGM. Επομένως απαιτήθηκαν περίπου 6 με 7 έξυπνες βόμβες ανά μαχητή ή 12.000 έως 14.000 λίβρες βομβών για την εξουδετέρωση κάθε μαχητή, με το σκεπτικό ότι οι περισσότερες βόμβες που χρησιμοποιήθηκαν ήταν των 2.000 λιβρών. Άρα, για περίπου τα ίδια θανάσιμα αποτελέσματα, η IAF χρειάστηκε 7 με 8 φορές μικρότερη ποσότητα πυρομαχικών στην Γάζα το 2008, από αυτήν που χρειάστηκε η RAF στην Μαλαισία την δεκαετία του 1950. Η παραπάνω προσέγγιση στηρίζεται σε μαχητές παραδοχές, αφού δεν είναι γνωστό πόσοι ακριβώς μαχητές εξουδετερώθηκαν από βολές ακριβείας, ούτε είναι γνωστό πόσα από τα 4.374 PGM έπληξαν άλλους στόχους, εκτός από στρατιώτες. Ωστόσο, αναδεικνύει δύο πράγματα. Πρώτον, την επίδραση των PGM στην μείωση της ποσότητας των βομβών σε έναν σύγχρονο πόλεμο και δεύτερον, τις τεχνολογικές εξελίξεις που έχουν μεσολαβήσει σε συστήματα που σχετίζονται με τις βολές ακριβείας, όπως τα ατρακτίδια στόχευσης, τα συστήματα καθοδήγησης και τα πυρομαχικά. Στο ερώτημα αν τα έξυπνα όπλα έχουν κάνει πιο φθηνό τον σύγχρονο πόλεμο, η απάντηση δεν είναι ξεκάθαρη. Μια μη κατευθυνόμενη βόμβα κοστίζει σήμερα λιγότερο από 10.000 δολάρια, ενώ η τιμή ενός κιτ μετατροπής της σε «έξυπνη βόμβα» τύπου JDAM [Joint Direct Attack Munition], κυμαίνεται από 25.000 έως 84.000 δολάρια [13]. Οι συνδυασμοί τιμών, κιτ μετατροπής και ποσοτήτων βομβών που προκύπτουν είναι αρκετοί, που σημαίνει ότι η χρήση έξυπνων όπλων θα μπορούσε υπό προϋποθέσεις, να κάνει τον σύγχρονο πόλεμο πιο φθηνό. Κάτι τέτοιο όμως δεν μπορεί να ειπωθεί με σιγουριά.

Η μικρή επίδραση των κατευθυνόμενων όπλων στην στρατηγική εξέλιξη των σύγχρονων πολεμικών συγκρούσεων, δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι τα έξυπνα όπλα δεν έχουν θέση στο σύγχρονο πόλεμο. Απεναντίας ο συνδυασμός των βολών ακριβείας και της αεροπορικής ισχύος παράγει πολλαπλά οφέλη σε τακτικό και επιχειρησιακό επίπεδο. Ενδεικτικά αναφέρονται δύο. Μετά τις επιθέσεις της 11^ης Σεπτεμβρίου και την κήρυξη του “Global War on Terror”, η Δύση επιδόθηκε σε ένα ανελέητο κυνήγι ανταρτών και τρομοκρατών σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι τελευταίοι επιχειρούν όλο και συχνότερα μέσα σε πόλεις και χωριά και χρησιμοποιούν τις αστικές υποδομές για διοικητήρια και για καταφύγια. Οι βολές ακριβείας διευκολύνουν την διεξαγωγή των στρατιωτικών επιχειρήσεων μέσα στον αστικό ιστό, διότι υπόσχονται λιγότερες απώλειες αμάχων και φίλιων στρατιωτών. Επίσης, επιτρέπουν εύστοχες αεροπορικές βολές από ύψη πάνω από την εμβέλεια των φορητών αντιαεροπορικών συστημάτων τύπου MANPADS [man-portable air-defense system].

Συμπερασματικά, οι βολές ακριβείας και η αεροπορική ισχύς δεν έχουν καταφέρει να τερματίσουν σύντομα μια από τις σύγχρονες ένοπλες συγκρούσεις. Η πρόσφατη ιστορία έχει αποδείξει ότι η εξουδετέρωση μιας καίριας ηγετικής μορφής του εχθρού ή η καταστροφή μιας κρίσιμης υποδομής δεν είναι αρκετή για να προκαλέσει την υποταγή του αντιπάλου. Σε καμία περίπτωση δεν είναι δυνατόν να αγνοηθεί η τεράστια ψυχολογική επίδραση ενός τέτοιου πετυχημένου πλήγματος, ούτε και τα πλεονεκτήματα που εξασφαλίζουν οι βολές ακριβείας στο τακτικό και στο επιχειρησιακό πεδίο.

Βιβλιογραφικές Αναφορές:

[1] Πρόκειται για τον πόλεμο στον Περσικό Κόλπο το 1991, την αεροπορική εκστρατεία στην Βοσνία το 1995, την αεροπορική εκστρατεία στο Κόσοβο το 1999, την εισβολή στο Αφγανιστάν το 2001 και την εισβολή στο Ιράκ το 2003. Βλέπε Robert Pape. The True Worth of Airpower. Foreign Affairs. Volume 83, No 2. March – April 2004, p. 119-120.

[2] Congressional Research Service (CRS). Defense Primer: U. S. Precision – Guided Munitions. Washington DC: CRS. Updated July 17, 2024. https://crsreports.congress.gov/product/pdf/IF/IF11353 (πρόσβαση 20 Αυγούστου 24).

[3] Το 1943 βομβαρδιστικά Dornier Do217 της Luftwaffe έπληξαν με κατευθυνόμενες βόμβες τύπου Fritz-X το ιταλικό θωρηκτό “Roma”, το οποίο τελικά βυθίστηκε όταν εξερράγησαν οι αποθήκες πυρομαχικών του. Βλέπε Charles H. Bogart. “German Remotely Piloted Bombs”. United States Naval Institute Proceedings. Vol 112/11/885,November 1976, p. 62–68.

[4] Malcolm Brown. “Invention that Shaped the Gulf War: The Laser Guided Bomb”. The New York Times. Feb 26, 1991. https://www.nytimes.com/1991/02/26/science/invention-that-shaped-the-gulf-war-the-laser-guided-bomb.html (πρόσβαση 20 Αυγούστου 24); Thomas Mahnken. “Weapons: The Growth and Spread of the Precision Strike Regime”. Daedalus. The Journal of American Academy of Arts and Sciences, Vol 140, No 3, 2011, p.48-50.

[5] Haywood S. Hansell Jr. The Strategic Air War against Germany and Japan: A Memoir. Washington DC: Office of Air Force History. United States Air Force, 1986, p. 279-281.

[6] Congressional Research Service (CRS). Defense Primer: U. S. Precision – Guided Munitions. Washington DC: CRS. Updated July 17, 2024. https://crsreports.congress.gov/product/pdf/IF/IF11353 (πρόσβαση 20 Αυγούστου 24).

[7] Karl P. Mueller. “Examining the Air Campaign in Libya”. In Karl P. Mueller (edited) Precision and Purpose. Airpower in the Libyan Civil War. Santa Monica, CA: RAND Corporation, 2015, p. 1-6.

[8] Helen Chachaty. ”Les opérations aériennes de Serval en chiffres”. Le journal de l’Aviation. 23 mai 2013. https://www.journal-aviation.com/actualites/22941-les-operations-aeriennes-de-serval-en-chiffres (πρόσβαση 20 Αυγούστου 24).

[9] John Ismay. “Russian Guided Weapons Miss the Mark. US Defense Officials Say”. The New York Times, 9 May 2022; Pape, Robert. Bombing to Lose. Why Airpower Cannot Salvage Russia’s Doomed War in Ukraine. Foreign Affairs, October 20, 2022.

[10] Thomas Mahnken. “Weapons: The Growth and Spread of the Precision Strike Regime”. Daedalus. The Journal of American Academy of Arts and Sciences, Vol 140, No 3, 2011, p. 51; The Drone War in Pakistan. New America, n.d. https://www.newamerica.org/future-security/reports/americas-counterterrorism-wars/the-drone-war-in-pakistan/ (πρόσβαση 20 Αυγούστου 24).

[11] “Last French troops leave Niger, ending decade of Sahel missions”. France24. Issued 22/12/2023 11:37, modified 22/12/2023 17:12. https://www.france24.com/en/live-news/20231222-%F0%9F%94%B4-last-french-troops-leave-niger-ending-decade-long-operation-in-the-sahel (πρόσβαση 20 Αυγούστου 24); Nathaniel Powell. Why France failed in Mali? War on the Rocks. February 21, 2022. https://warontherocks.com/2022/02/why-france-failed-in-mali/ (πρόσβαση 20 Αυγούστου 24).

[12] Mumford, Andrew and Kennedy-Pipe, Caroline. “Unnecessary or Unsung? The Strategic Role of Air Power in Britain’s Colonial Counter-Insurgencies”. In Joel Hayward (ed), Air Power, Insurgency and the “War on Terror”. Royal Air Force Center for Airpower Studies, 2009, p. 68-78.

[13] Losey, Stephen. “Boeing wins $7.5 billion contract from US Air Force for guided bombs”. Defense News May 28, 2024. https://www.defensenews.com/air/2024/05/28/boeing-wins-75-billion-contract-from-us-air-force-for-guided-bombs/ (πρόσβαση 20 Αυγούστου 24).