Ιωάννης Κασσωτάκης
Intersoft-Electronics NV, Senior Engineer, Research Dept. Μηχανικός ΣΜΑ
Στην ενότητα ‘Γνώμες’ φιλοξενούνται συνεντεύξεις Μηχανικών που εργάζονται στον ευρύτερο αεροπορικό χώρο (aerospace, aviation, higher education, defence, κοκ). Τη συνέντευξη παραχώρησε ευγενικά ο κ. Ιωάννης Κασσωτάκης, όπου περιγράφει την επαγγελματική του εμπειρία σε διάφορα αντικείμενα Μηχανικού Τηλεπικοινωνιών – Ηλεκτρονικών.
Μπορείτε να μας περιγράψετε συνοπτικά την επαγγελματική σας πορεία ως μηχανικού εντός και εκτός Πολεμικής Αεροπορίας (ΠΑ);
Αποφοίτησα από το Τμήμα Μηχανικών της Σχολής Ικάρων (ΣΜΑ) με την ειδικότητα Μηχανικού Τηλεπικοινωνιών – Ηλεκτρονικών το 1992 με την 40η σειρά Μηχανικών. Υπηρέτησα σε θέσεις σχετιζόμενες με την τεχνική υποστήριξη των RADAR του Συστήματος Αεράμυνας (ΣΑΕ), σε κορυφές (6 χρόνια), στη Διοίκηση Αεροπορικής Υποστήριξης (ΔΑΥ) (4 χρόνια) και στο Εργοστάσιο Τηλεπικοινωνιακών και Ηλεκτρονικών Μέσων (ΕΤΗΜ) (11 χρόνια συνολικά σε δύο περιόδους). Τέλος, υπηρέτησα 3 χρόνια στην Ολλανδία σε ΝΑΤΟϊκή θέση σχετική με την υποστήριξη των ιπταμένων RADAR τύπου E-3A AWACS. Αποστρατεύτηκα από την Πολεμική Αεροπορία (ΠΑ) στα τέλη του 2016 με τον βαθμό του Σμηνάρχου. Στη συνέχεια εργάστηκα ως πολιτικό προσωπικό του ΝΑΤΟ σε Πρόγραμμα αναβάθμισης των Ε-3Α AWACS στην Ολλανδία για περίπου 2,5 χρόνια, ενώ από το 2019 εργάζομαι στο Βέλγιο ως μηχανικός (engineer) στο τμήμα Έρευνας και Ανάπτυξης (Research & Development) εταιρίας που αναπτύσσει τεχνολογία συστημάτων RADAR για στρατιωτικές και πολιτικές εφαρμογές.
Υπήρχαν συγκεκριμένοι λόγοι (οικονομικοί, προσωπικοί κλπ.) που επιλέξατε να αποχωρήσετε από την ΠΑ;
Σίγουρα οι οικονομικοί λόγοι (μειώσεις μισθών λόγω της κρίσης κλπ.) έπαιξαν ρόλο σε ένα βαθμό αλλά δεν ήταν αυτοί που βάρυναν καθοριστικά στην απόφασή μου καθώς δεν αντιμετωπίσαμε ως οικογένεια σοβαρό οικονομικό πρόβλημα. Ο βασικός λόγος αποχώρησης ήταν το αντικείμενο της εργασίας το οποίο στους υψηλότερους βαθμούς έπαψε να είναι αυτό του μηχανικού και έγινε σχεδόν αποκλειστικά διοικητικό, με πολύ γραφειοκρατία για περιορισμένα αποτελέσματα. Ο βασικός λόγος που επέλεξα να γίνω μηχανικός ήταν η ευχαρίστηση της δημιουργίας την οποία όντως απόλαυσα στα πρώτα χρόνια της καριέρας μου με την αποκατάσταση βλαβών σε RADAR αλλά και με τη ανάπτυξη μελετών ελέγχου/αναβάθμισης κατά την περίοδο που υπηρέτησα στο ΕΤΗΜ. Όταν πλέον η ΠΑ δεν μπορούσε να μου προσφέρει θέσεις με καθήκοντα μηχανικού ανάπτυξης αλλά μόνο θέσεις διοίκησης, αναζήτησα απασχόληση στο αντικείμενο που με ενδιέφερε εκτός ΠΑ. Βασικά πιστεύω ότι μετά από σχεδόν 30 χρόνια ενασχόλησης στην υποστήριξη συστημάτων RADAR της ΠΑ, η φυσική εξέλιξη ενός μηχανικού είναι να χρησιμοποιήσει την εμπειρία του για την ανάπτυξη/σχεδίαση νέων τεχνολογιών για τα RADAR του μέλλοντος. Αυτή η εξέλιξη μπορούσε να γίνει μόνο εκτός ΠΑ καθώς η ΠΑ δεν είχε έως την περίοδο της αποχώρησής μου την πρόθεση για την ανάπτυξη καινοτόμων συστημάτων RADAR.
Γιατί επιλέξατε να εργαστείτε στο εξωτερικό και όχι σε μία ελληνική εταιρία;
Δυστυχώς, δεν υπάρχουν ελληνικές εταιρίες που να έχουν δραστηριότητα στο χώρο της εξειδίκευσής μου (τεχνολογία RADAR), οπότε η εργασία σε ξένη εταιρία ήταν ουσιαστικά η μόνη επιλογή. Φυσικά ήμουν τυχερός στο ότι η οικογενειακή μου κατάσταση και υποχρεώσεις μου επέτρεψαν να κάνω αυτή την κίνηση. Γενικότερα, είναι ελάχιστες οι ελληνικές εταιρίες που δραστηριοποιούνται στον τομέα ανάπτυξης ηλεκτρονικών συστημάτων υψηλής τεχνολογίας, αλλά ακόμη και αυτές που υπάρχουν αντιμετωπίζουν δυσκολίες λόγω του γεγονότος ότι δεν υπάρχει στην Ελλάδα ανεπτυγμένος παραγωγικός ιστός από μικρούς υποκατασκευστές που κατασκευάζουν εξαρτήματα υψηλής τεχνολογίας με αποτέλεσμα σχεδόν τα πάντα να πρέπει να εισάγονται από το εξωτερικό με ότι αυτό συνεπάγεται στο κόστος και τις καθυστερήσεις.
Πιστεύετε ότι η προέλευσή σας από το Τμήμα Μηχανικών της Σχολής Ικάρων (ΣΜΑ) και η πορεία σας στην ΠΑ, σας βοήθησε στην καριέρα σας στον ιδιωτικό τομέα μετά την αποχώρησή σας;
Το θεωρητικό υπόβαθρο που απέκτησα στη Σχολή Ικάρων, αλλά και η εργασιακή μου εμπειρία τα χρόνια ως Μηχανικός Τηλεπικοινωνιών – Ηλεκτρονικών πάνω στο αντικείμενο της τεχνολογίας RADAR με βοήθησε ποικιλοτρόπως. Αφενός στο πρακτικό κομμάτι γνώρισα καλά το αντικείμενο της εργασίας μου, τα συστήματα RADAR, από τα οποία η ΠΑ διαθέτει αρκετούς τύπους. Αφετέρου γνωρίστηκα με τους κατασκευαστές αυτών των συστημάτων στα πλαίσια της υποστήριξης τους, κοινώς έγινα γνωστός στον χώρο των RADAR, ήδη από μικρή ηλικία ως Ανθυποσμηναγός. Αντίστοιχα, δεν νομίζω ότι ένας συνομήλικός μου απόφοιτος του ΕΜΠ θα είχε τις ίδιες ευκαιρίες να «τριφτεί» τόσο νωρίς με το αντικείμενο ή να κάνει αντίστοιχες γνωριμίες. Επίσης, αν και δεν έκανα μεταπτυχιακό στο εξωτερικό όπως αρκετοί συνάδελφοι, μπόρεσα ως Σμηναγός να γίνω δεκτός στο ΕΜΠ ως Υποψήφιος Διδάκτορας στη Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών & Μηχανικών Ηλεκτρονικών Υπολογιστών και να πάρω το Διδακτορικό μου το 2006 με αντικείμενο, τι άλλο, σχετικό με Συστήματα RADAR. Ο συνδυασμός καταρχήν της προέλευσής μου από την ΠΑ, η εργασιακή μου εμπειρία στον χώρο των RADAR , οι γνωριμίες που έκανα και κατά δεύτερον το κύρος που απέκτησα ως Διδάκτορας με βοήθησαν ουσιαστικά στην καριέρα μου μετά την αποχώρηση από την ΠΑ.
Αντιμετωπίσατε προβλήματα στην σταδιοδρομία σας μετά την ΠΑ λόγω της μη αναγνώρισης του Πτυχίου Μηχανικού της Σχολής Ικάρων από το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας (ΤΕΕ);
Ουσιαστικά όχι, κανένα πρόβλημα. Γενικά ο ιδιωτικός τομέας στο εξωτερικό δεν ενδιαφέρεται για τα πτυχία όταν πρόκειται για άτομα με αναγνωρισμένη εμπειρία και γνωστά στο χώρο. Τα πτυχία μετράνε περισσότερο για ένα νέο μηχανικό που είναι «άγνωστος» στην «πιάτσα». Επίσης, η αναγνώριση των πτυχίων και των επαγγελματικών δικαιωμάτων μετράει για την εργασία στο ελληνικό Δημόσιο και εταιρίες του Δημοσίου, κάτι το οποίο δεν χρειάστηκα. Στο εξωτερικό το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας (ΤΕΕ) είναι άγνωστο και περισσότερο μετράει η εγγραφή σε διεθνή ή διεθνώς αναγνωρισμένα Charters μηχανικών στα οποία κατά κανόνα εγγραφόμαστε χωρίς πρόβλημα. Προσωπικά έχω εγγραφεί από τα χρόνια της Σχολής στο IEEE (Institute of Electrical and Electronics Engineers) που αποτελεί το πιο αναγνωρίσιμο επιμελητήριο στον τομέα των ηλεκτρονικών, το οποίο εκτιμώ με βοήθησε πολύ στην προβολή της εικόνας μου ως Μηχανικού.
Ποια θα λέγατε ότι είναι η ουσιαστικότερη διαφορά μεταξύ της εργασίας σας ως Μηχανικού στην ΠΑ και σε μία ιδιωτική εταιρία που δραστηριοποιείτε στον τομέα των αμυντικών εφαρμογών ;
Η πιο εμφανής διαφορά είναι ο προσανατολισμός της ιδιωτικής εταιρίας στην βελτιστοποίηση της παραγωγικότητας με σκοπό την κερδοφορία, το οποίο είναι κάτι που δεν απασχολεί την ΠΑ, καθώς δεν τίθεται θέμα θετικού ισολογισμού για την συνέχεια της ύπαρξής της. Με αυτό εννοώ ότι γενικά σε μία εταιρία η γραφειοκρατία μειώνεται στο ελάχιστο και οι διαδικασίες απλοποιούνται και εκτελούνται από το ελάχιστο δυνατό προσωπικό. Κατά κανόνα δεν υπάρχουν υπεράριθμοι εργαζόμενοι ή εργαζόμενοι χωρίς τα απαραίτητα προσόντα ή εμπειρία, αλλά ούτε λείπουν εργαζόμενοι που είναι απολύτως απαραίτητοι για διάφορες εργασίες. Τέλος, πολύ σημαντική είναι η διαφορά στον τομέα της διοίκησης/ηγεσίας. Στην ιδιωτική εταιρία οι διευθυντές είναι οι καλύτερα καταρτισμένοι εργαζόμενοι ως προς τις τεχνικές γνώσεις. Στον ιδιωτικό τομέα δεν θεωρείται ότι ο παλαιότερος σε χρόνια υπηρεσίας θα πρέπει να είναι και de facto διοικητικά ανώτερος. Αντίθετα, οι θέσεις διοίκησης είναι συνδεδεμένες με τα πραγματικά επαγγελματικά προσόντα για τις απαιτήσεις της κάθε θέσης.
Θα λέγατε ότι είναι εύκολο ή δύσκολο για έναν μηχανικό , απόφοιτο Μηχανικό της Σχολής Ικάρων (ΣΜΑ), να εργαστεί στον ιδιωτικό τομέα μετά την αποχώρησή του από την ΠΑ;
Δεν υπάρχει εύκολη απάντηση σε αυτό το ερώτημα. Θα έλεγα ότι εξαρτάται από την περίπτωση του ατόμου αλλά και από την συγκυρία. Σίγουρα, ένας απόφοιτος Μηχανικός της Σχολής Ικάρων (ΣΜΑ) μέσα από την εργασία του στην ΠΑ έχει την δυνατότητα να αποκτήσει τα προσόντα και την εμπειρία που θα του επιτρέψουν να συνεχίσει και να εξελίξει την καριέρα του εκτός ΠΑ. Οι πολλοί απόφοιτοι που δραστηριοποιούνται με επιτυχία εκτός ΠΑ είναι η πιο τρανή απόδειξη αυτού του γεγονότος. Όμως, θα πρέπει κάποιος κατά τη διάρκεια της υπηρεσίας του στην ΠΑ να φροντίσει να αποκτήσει την εμπειρία και εξειδίκευση που απαιτεί η «αγορά εργασίας». Για παράδειγμα, η «μακρόχρονη» εμπειρία σε διοικητική διαχείριση θεμάτων δεν είναι απαραίτητο προσόν στην αγορά εργασίας, αλλά επιθυμητό. Ενώ αντίθετα, για παράδειγμα, η εξοικείωση με την ασφάλεια δικτύων, την πιστοποίηση αξιοπλοϊμότητας (airworthiness) ή την μελέτη στατικότητας κτιρίων, μπορεί κάλλιστα να φανούν ιδιαίτερα χρήσιμες και να εκτιμηθούν ιδιαίτερα για τεχνικές εργασίες μηχανικού (engineering).
Αμέσως μετά την αποχώρησή σας από την ΠΑ, εργαστήκατε για ένα διάστημα στο ΝΑΤΟ. Ποια είναι η φύση της εργασίας στο ΝΑΤΟ και ποιες οι σχέσεις με τους συναδέλφους τω άλλων χωρών; Θα συστήνατε την εργασία στο ΝΑΤΟ σε κάποιο Μηχανικό της Σχολής Ικάρων (ΣΜΑ);
Το ΝΑΤΟ, εκτός από το αρχηγείο (Headquarters) στις Βρυξέλλες διαθέτει και άλλες διάφορες υπηρεσίες (NSPA, NCIA, NAPMA, E-3A Component) , κυρίως σε χώρες της βόρειας Ευρώπης (Λουξεμβούργο, Ολλανδία, Γερμανία). Κατά κανόνα η φύση της εργασίας έχει να κάνει περισσότερο με διαχείριση έργων (project management) και τεχνικο-εφοδιαστική υποστήριξη (logistics) και λιγότερο με αμιγώς τεχνικά θέματα (engineering). Οι σχέσεις με τους συναδέλφους των άλλων χωρών είναι κατά κανόνα καλές και εξαρτώνται από τον προσωπικό χαρακτήρα του κάθε ατόμου παρά από κάποιες «εθνικές νοοτροπίες». Ένας απόφοιτος Μηχανικός της Σχολής Ικάρων (ΣΜΑ) με καλή γνώση της Αγγλικής γλώσσας μπορεί να σταθεί άνετα και αξιοπρεπώς στην πλειονότητα των θέσεων του ΝΑΤΟ. Η εργασία στο ΝΑΤΟ αποτελεί καλή επιλογή για κάποιον που δεν έχει οικογενειακό θέμα με την μετοίκηση στο εξωτερικό και ικανοποιείται με εργασία τύπου project management. Επίσης, οι αποδοχές στο ΝΑΤΟ είναι αφορολόγητες και κατά κανόνα καλύτερες σε σχέση με αυτές του ιδιωτικού τομέα (εταιριών) στις αντίστοιχες χώρες. Αυτός είναι και ο λόγος που αυτές οι θέσεις είναι περιζήτητες και χρειάζεται αρκετή υπομονή, επιμονή και τύχη για να μπορέσει κάποιος να προσληφθεί. Λόγω της φύσης της εργασίας και των απαιτούμενων προσόντων οι περισσότερες θέσεις είναι πιο κατάλληλες για την ειδικότητα Μηχανικού Τηλεπικοινωνιών – Ηλεκτρονικών, χωρίς όμως να αποκλείονται οι υπόλοιπες ειδικότητες Μηχανικών της Σχολής Ικάρων.
Ζείτε ήδη αρκετά χρόνια στο εξωτερικό. Αντιμετωπίσατε κάποια ιδιαίτερα προβλήματα προσαρμογής στην εργασία σας ή στην επικοινωνία με τις διάφορες υπηρεσίες και τον κοινωνικό περίγυρο;
Προσωπικά, δεν αντιμετώπισα κανένα πρόβλημα προσαρμογής ούτε στην Ολλανδία, ούτε στο Βέλγιο. Όλοι μιλούν πολύ καλά Αγγλικά και δεν είχα κανένα πρόβλημα επικοινωνίας ούτε στην εργασία μου αλλά ούτε και εκτός (καταστήματα, δημόσιες υπηρεσίες, υπηρεσίες υγείας κλπ). Γενικά, οι διαδικασίες είναι πολύ οργανωμένες και τα πάντα εκτελούνται μέσω του διαδικτύου χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία. Όλες οι συναλλαγές με το δημόσιο γίνονται μέσω της ηλεκτρονικής ταυτότητας και ηλεκτρονικής υπογραφής. Τέλος, υπάρχουν group Ελλήνων της κάθε περιοχής στο Facebook μέσω των οποίων υπάρχει πολύ καλή αλληλοϋποστήριξη, ακόμη και για προσωπικά προβλήματα.
Αν μπορούσατε να γυρίσετε τον χρόνο πίσω στα μαθητικά σας χρόνια, θα επιλέγατε και πάλι να δηλώσετε για εισαγωγή στο Τμήμα Μηχανικών της Σχολής Ικάρων (ΣΜΑ); Αν ναι, θα αλλάζατε κάτι στις επιλογές σας μετά την αποφοίτηση;
Χωρίς αμφιβολία θα ξανα-δήλωνα για εισαγωγή στο Τμήμα Μηχανικών της Σχολής Ικάρων (ΣΜΑ) ως πρώτη μου προτίμηση και θα ξανα-επέλεγα την ειδικότητα Μηχανικού Τηλεπικοινωνιών – Ηλεκτρονικών. Πιστεύω ότι τις γνώσεις και εμπειρίες που απέκτησα από τα πρώτα κιόλας χρόνια της καριέρας μου στην ΠΑ δεν θα μπορούσα να τις αποκτήσω στην ίδια ποιότητα και ποσότητα με άλλον τρόπο. Αυτό που πιθανόν θα άλλαζα είναι ο χρόνος αποχώρησης από την ΠΑ, και μάλλον θα επέλεγα να αποχωρήσω γύρω στο βαθμό του Σμηναγού καθώς στη συνέχεια δεν νομίζω ότι απέκτησα πολύ περισσότερες γνώσεις στο τεχνικό αντικείμενο που με ενδιέφερε (τα RADAR), καθώς η φύση της εργασίας στους υψηλότερους βαθμούς της ιεραρχίας είναι περισσότερο διοικητικής παρά τεχνικής/επιστημονικής φύσεως. Αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός ότι υπάρχουν αρκετοί Αξιωματικοί Μηχανικοί των χαμηλών βαθμών ιεραρχίας, οι οποίοι μετά την αποχώρησή τους από την Πολεμική Αεροπορία εκτιμήθηκαν από την αγορά εργασία ιδιαίτερα για την τεχνική τους κατάρτιση ως μηχανικοί.
Τι θα συμβουλεύατε έναν τεταρτοετή σπουδαστή Μηχανικό Τηλεπικοινωνιών – Ηλεκτρονικών της Σχολής Ικάρων (ΣΜΑ) που θα αποφοιτήσει τους επόμενους μήνες;
Θα τον συμβούλευα να μην επαναπαυτεί στις γνώσεις της Σχολής Ικάρων. Να φροντίσει να μελετήσει σκληρά και να μάθει όσο καλύτερα μπορεί το αντικείμενο της εργασίας του, είτε είναι αεροσκάφος, simulator, RADAR, εγκατάσταση κλπ., τόσο μέσω των εκπαιδεύσεων της ΠΑ, αλλά και αν είναι δυνατόν να επιδιώξει μόνος του γνώση ακόμα βαθύτερη από αυτή που απαιτείται για να εκτελέσει τα καθήκοντά του. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορέσει να προσφέρει καλύτερες υπηρεσίες στην ΠΑ και θα κερδίσει την αναγνώριση των συναδέλφων του και όχι μόνο. Επίσης, καλό θα ήταν να επιδιώξει να αποκτήσει τα χρόνια του ως Υποσμηναγός/Σμηναγός κάποιο μεταπτυχιακό στον τομέα που τον ενδιαφέρει (είτε μέσω της ΠΑ, είτε μόνος του παράλληλα με την εργασία του). Τέλος, σαν νέος Σμηναγός θα τον συμβούλευα να πάρει την απόφαση αν θέλει να παραμείνει στην ΠΑ και να ακολουθήσει μία επιτελική καριέρα στα ανώτατα αξιώματα ή να αποχωρήσει και να αναζητήσει την τύχη του στον ιδιωτικό τομέα αφού βέβαια έχει μεριμνήσει ως τότε να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις. Η απόφαση είναι προσωπικό θέμα και εξαρτάται από τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα και ιδιοσυγκρασία του κάθε ατόμου καθώς και από τις εκάστοτε οικογενειακές υποχρεώσεις και την επικρατούσα συγκυρία (ευνοϊκή ή μη) στην αγορά εργασίας.
Τέλος μια γενική ερώτηση: Με την εμπειρία που έχετε αποκομίσει από τον διεθνή αμυντικό χώρο πως βλέπετε την εξελικτική πορεία της ΠΑ τα τελευταία χρόνια;
Συνοπτικά μπορώ να πω ότι μια βασική πρόκληση για την ΠΑ του μέλλοντος είναι η μετεξέλιξη της δομής και των διαδικασιών της. Ο μετασχηματισμός αυτός θα είναι χρήσιμος ώστε να προσαρμοστεί καλύτερα στις νέες απαιτήσεις και προκλήσεις των καιρών μας. Ένα απλό παράδειγμα είναι η πρόσληψη ικανού αριθμού εξειδικευμένου τεχνικού/επιστημονικού πολιτικού προσωπικού, εντελώς απαραίτητου λόγω της αλματώδους εξέλιξης της τεχνολογίας, κάτι το οποίο παρατηρούμε να γίνεται σε αρκετό βαθμό στις περισσότερες ένοπλες δυνάμεις δυτικών κρατών (και μελών του ΝΑΤΟ). Επίσης, κοιτώντας γύρω μας βλέπουμε ότι υπάρχουν ορισμένα παραδείγματα χωρών που δεν δίστασαν να κάνουν βαθιές τομές στην οργάνωση των ενόπλων δυνάμεών τους ανατρέποντας στερεότυπα δεκαετιών, όπως π.χ. το Βέλγιο που ουσιαστικά συνένωσε όλους τους κλάδους των ενόπλων δυνάμεων σε ένα σύγχρονο και ευέλικτο όπλο.
